Plannen? Pubers kunnen het wél!

Door: Inge Wopereis

‘Pubers zijn niet eigenwijs, ze zijn geniaal!’ staat op een kaartje dat in mijn werkkamer hangt. Onze 13-jarige dochter kan er langslopen en er dan met haar wijsvinger naar priemen: ‘kijk, daar staat het mam, zwart op wit. Ik ben geniaal: ik wil het zélf doen, op mijn eigen manier!’
‘Puberhersenen zijn creatieve, innovatie- en leermachines, met al hun emotionele circuits helemaal gericht op nieuwe ervaringen en het aftasten van sociale contacten’ zegt ook neurowetenschapper Jelle Jolles. Super natuurlijk. Ik ben helemaal vóór het out-of-the-box denken van mijn puberdochter!! Maar ik ken ook de keerzijde: *@#$%^&, lekker hoor: het hele weekend verdoen met chillen en op je mobiel. En nu – zondagavond – erachter komen dat je morgen een repetitie wiskunde hebt?! Jij was toch zo geniaal?’

Wat zegt de wetenschap?!

‘Ja maar, pubers kunnen nou eenmaal niet plannen, want hun hersens zijn er nog niet klaar voor!’ was lang het vergoelijkende verhaal. Nieuw is: ‘als pubers echt willen plannen, kunnen ze het wel degelijk! Mits onder de juiste omstandigheden, die zich laten bepalen door sociale omgeving, emotie en motivatie’, aldus hoogleraar ontwikkelingspsychologie Evelien Crone.
In de praktijk van onze huiswerkcoaching, TING, in Houten, merken we dat pubers inderdaad prima kunnen plannen, mits hen duidelijk is waarom en zij de voordelen ervan zien en (hebben) ervaren.  Waaruit ook maar weer eens de geniale autonomie van de jongere blijkt: ja dùùùh, ik ben niet van plan zomaar iets aan te nemen!

‘Wat kan plannen mij opleveren?’

Vanaf dag één werken onze TING’ers (scholieren VMBO, HAVO, VWO) met een speciale agenda, waarin je − in tegenstelling tot de meeste schoolagenda’s − ook écht kunt plannen. Doel is dat de scholier zo snel mogelijk gaat ervaren dat het inplannen van huiswerk in zijn of haar voordeel kan gaan werken. Als huiswerkcoaches richten we de aandacht op het aanleren van het ‘plankunstje’ én op de relatie tussen plannen en het stellen van doelen voor de korte en/of langere termijn.  Oftewel: de jongere onderzoekt, tijdens gesprekjes met de huiswerkcoach, vragen als: ‘Voor wie maak ik mijn huiswerk? En waarom dan?!  Wat wil ik ermee bereiken? En stel ik  ga (leren) plannen, wat levert mij dat dan op?’ Meestal komen dan vanzelf de antwoorden: ‘hééé, dan hou ik meer vrije tijd over voor andere leuke dingen! Of: nou, ik denk dat ik dan hogere cijfers ga halen. Misschien krijg ik ook meer rust in mijn hoofd en minder discussies met mijn ouders…’ Onze coachingsgesprekjes met de leerlingen gaan trouwens opmerkelijk vaak over niet-schoolgerelateerde zaken. Bijvoorbeeld: wat het zo moeilijk maakt om je tot je planning en je huiswerk te bepalen. De afleidingen die er zijn in de vorm van social media, hobby’s gamen, chillen met vrienden. Maar ook ingrijpender en gevoeliger ‘afleidingen’: sociale druk, ruzie thuis, echtscheiding, pestgedrag. Regelmatig betrap ik mijzelf op een zacht: ‘pffffff’. Het is in deze complexe context dat onze pubers het toch maar moeten zien te fixen op school.

Zelf ervaren overtuigt!

Wat blijkt: zelfreflectie zorgt voor bewustwording bij de jongere: hé, ik zie geloof ik toch wel de zin van plannen. Waardoor de aanvankelijke weerstand tegen ‘die stomme planagenda’ zich keert naar:  misschien wil ik tóch wel leren plannen met die agenda!  Zodra de leerling inderdaad voor zichzelf de zin ziet  −  besloten heeft zijn/haar hersens voor het goede doel op ‘aan’ te zetten − kunnen we aan de slag met het automatiseren van de techniek van het plannen. En daarmee met het naleven van eigengemaakte planningen. Vanaf dat moment gaan de jongeren al snel ervaren dat de aangeboden structuur, met de speciale agenda, hen écht helpt. Ter illustratie: 98% van onze TING’ers geeft aan dat ze het werken met de agenda waardevol vinden: ‘ik heb meer rust en overzicht, meer tijd over en haal hogere cijfers’. (Want ja, het blijkt dat leerlingen die de planmethode serieus nemen hoger scoren op school.)

Plan van aanpak

Wil je jouw eigen zoon of dochter planskills bijbrengen? Het  aanbieden van een echte planagenda (bijvoorbeeld de 1Blikagenda) lijkt op het eerste gezicht misschien dé oplossing, Toch schiet dit middel op zichzelf tekort. Sterker nog, die ‘stomme planagenda’ (andere agenda’s zijn veel chiller!) zal alleen maar op weerstand stuiten. Wat als je nou ’s begint met hierover echt contact te maken met je kind? Met elkaar in gesprek gaat over wat er voor hem of haar allemaal belangrijk is in het leven?! En rustig de tijd neemt om samen te verkennen hoe huiswerk plannen, maken en leren hierin past? En: wat (leren) plannen voor voordelen zou kunnen hebben. Opdat er – aan de ‘andere kant van de lijn’ – überhaupt zicht ontstaat op de zin van (leren) plannen. En daarmee de motivatie om met zichzelf gemaakte afspraken na te komen. Bied vervolgens een planmethode aan die jullie samen gaan verkennen. Waarbij je jouw kind dus niet direct aan zijn of haar lot overlaat (veel succes met die dure agenda!). Maar zoon- of dochterlief op gang helpt. En − zeker in het begin − heel regelmatig meekijkt hoe het gaat.

En dan… kúnnen ze het!

Conclusie: de harde kant (de methode) en de zachte kant (echt contact maken) combineren helpt om de planskills van je kind te ontwikkelen. De opbrengst? Beter overzicht, meer discipline, meer rust in het hoofd, schoolresultaten verbeteren. En: de sfeer in huis verbetert, belangrijk voor het hele gezin! Vanuit eigen motivatie − geruggesteund door zijn of haar ouders − zal zoon- of dochterlief geleidelijk aan meer zélf aan het stuur van zijn of haar huiswerk willen gaan zitten. (In plaats van zich − vrij uitzichtloos en tot in het oneindige − vooruit te laten duwen door papa en mama, school en/of het huiswerkbegeleidingsinstituut.) Op dat moment tekent zich de waarheid af van het tekstje boven mijn bureau:  ‘Pubers zijn niet eigenwijs, ze zijn geniaal!

Reageren? mail naar info@ting.nl